Stress is een veelbesproken onderwerp de laatste tijd. Dan heb ik het over stress bij mensen. Maar ook bij paarden komt het meer onder de aandacht, zeker nu paardenwelzijn zijn weg aan het vinden is tot in het wedstrijdcircuit. Maar wat doet stress nu bij een paard en hoeveel kunnen ze aan? En wat heeft die stress-reep daarmee te maken?
Wat doet stress bij een paard?
De letterlijke betekenis van stress is: ‘Stress is een vorm van spanning die in het lichaam van mensen, dieren of planten optreedt als reactie op externe prikkels en die gevolgd wordt door een bepaald patroon van fysiologische reacties’. Bij de fysiologische reacties denk ik dan voornamelijk aan het aanmaken van adrenaline wat bij paarden in de natuur nodig is als er gevaar optreedt en ze moeten vluchten met de hele kudde. Echter als deze staat van paraatheid te lang blijft aanhouden zorgt dat voor een regelrechte aanslag op de gezondheid van een paard.
De invloed van stress op de gezondheid van je paard kan zich uiten in verschillende fysieke klachten. Enkele ervan zijn maagklachten, huidproblemen, stijve spieren en uiteindelijk ook mindere prestaties. De mentale belasting mag ook niet onderschat worden en kan je zien aan het gedrag zoals stalondeugden (luchtzuigen, weven, …), staken, ‘lastig’ doen en in heel erge gevallen in learned helplessness. Deze staat van aangeleerde hulpeloosheid ontstaat wanneer een paard alle controle verliest over een situatie en het letterlijk lijkt op te geven. Onderzoek hiernaar is nog volop lopende maar de meest zichtbare indicaties zijn apathisch gedrag, gebrek aan motivatie en er zijn zelfs paarden die zich plots laten omvallen.
Elk paard heeft een bepaald basis stress niveau waarop voornamelijk omgevingsfactoren en management een invloed hebben. Paarden hebben nood aan vrije beweging, sociaal contact en voldoende ruwvoer. Als deze basisbehoeften niet voldaan zijn zal een paard meer spanning ondervinden. Ook andere omgevingsfactoren waar je zelf weinig invloed op hebt veroorzaken spanning bij een paard. Dat kan bv. als een paard regelmatig van stal gewisseld wordt, de paarden rondom hem niet altijd dezelfde zijn of als hij in zijn dagelijkse verzorging niet goed behandeld wordt. Deze zaken zorgen ervoor dat het basis stress niveau van het ene paard al hoger kan zijn dan bij een andere soortgenoot. Het moment dat jij dan met je paard iets wil gaan doen (trainen, poetsen, buitenrit, op wedstrijd) dan heb je al een paard met een hogere spanning.
Hoeveel spanning kan een paard aan?
Vooraleer ik over de hoeveelheid spanning begin, vind ik het belangrijk om er bij stil te staan dat een beetje stress niet erg is. Zoals ik eerder aanhaalde zorgt dit voor het juiste instinct bij gevaar, maar het is ook nodig om te kunnen leren. Als een paard in zijn comfortzone blijft zal hij niets of weinig bijleren. Ga je net een stapje verder, dan wordt de oefening moeilijker voor een paard en kan het zijn dat hij meer spanning vertoont. Het is in deze zone dat een paard zal bijleren. De kunst tijdens het trainen is om in de learning zone te blijven en niet in de paniekzone terecht te komen. Om de stapjes in je training niet te groot te maken. Dus spanning hoeft niet altijd negatief te zijn maar zorgt ook voor positieve reacties als je paard bijleert en hierdoor meer vertrouwen krijgt.
De hoeveelheid spanning die een paard aankan vergelijk ik met een chocoladereep. Elke spanningsprikkel die je paard ervaart eet een stukje van de reep weg. Afhankelijk van de situatie zullen er meer of minder stukjes chocolade verdwijnen. En dat is ook verschillende van paard tot paard. Het ene dier zal een reep met 20 blokjes hebben omdat hij beter met stress om kan dan het andere dier dat misschien maar een reep met 5 blokjes heeft. Dan is er niet veel nodig om het reepje op te souperen. Wanneer de stress-reep helemaal op is, komt in veel gevallen de fameuze ontploffing. Paarden die dan een rodeo beginnen, je omver lopen, moeilijk onder controle te krijgen zijn of na de wedstrijd geen been meer verzetten om terug de trailer op te gaan.
In de praktijk merk ik dat er voor een rit met de trailer wel 3 repen chocolade nodig zijn voor de meeste paarden. En op een wedstrijdterrein zijn zodanig veel spanningsprikkels aanwezig dat jouw paard zijn reepje ook snel op zal zijn. Deze 2 haal ik aan als voorbeeld omdat ik vind dat zowel de trailer als een wedstrijdterrein zwaar onderschat worden qua stressinvloed op je paard. Jij wil toch ook niet graag aan je wedstrijd starten als je weet dat jouw paard zijn chocoladereepje al bijna op is nog voor je je proef moet rijden? Gelukkig kan je jouw paard hier helemaal op voorbereiden zodat hij veel meer ontspannen is na een rit op de trailer en bij al die gekke dingen op wedstrijd (tenten, vlaggen, applaus, luidsprekers, andere paarden, enz.). Ontdek in mijn trainingsformule ‘In alle rust op wedstrijd’ hoe ik jullie hiermee kan helpen.
Ben je niet zeker of jouw paard veel stress heeft, boek een gratis kennismakingsgesprek zodat we er samen naar kunnen kijken.